Δημοσθένης (३)

Δημοσθένης, Υπέρ της Ροδίων ελευθερίας 17-20
Ο Δημοσθένης στην παράγραφο 17 του λόγου του διακρίνει δύο είδη πολέμων που η πόλη της Αθγιας έχει διεξαγάγει: πόλεμους εναντίον πόλεων με δημοκρατικό καθεστώς και πολέμους εναντίον πόλεων με ολιγαρχικό καθεστώς. Οι πόλεμοι αυτοί διαφοροποιούνται με κριτήριο τις αιτίες, τους λόγους, για τους οποίους διεξάγονται. Οι διαμάχες ανάμεσα στα δημοκρατικά καθεστώτα οφείλονται σε μάλλον "τεχνικά" ζητήματα πολιτικής (ιδιωτικής φύσεως διενέξεις οι οποίες δεν λύθηκαν με διαπραγματεύσεις, εδαφικές διεκδικήσεις, συνοριακές διαφορές, θέματα ανταγωνισμού ή ηγεμονίας). Οι διαφορές αυτές πάντως, υποστηρίζει ο ρήτορας, πως γεφυρώνονται, πως επιλύονται με διπλωματικές ενέργειες και διάλογο. Αντιθέτως, οι πόλεμοι με ολιγαρχικά καθεστώτα οφείλονται σε αγεφύρωτες διαφορές. Στη συγκεκριμένη περίπτωση ο αγώνας αφορά το πολίτευμα και την ελευθερία, η οποία φαίνεται πως εδώ, μαζί με την ισηγορία, ορίζεται ως η ουσία του δημοκρατικού πολιτεύματος. Η πόλωση ανάμεσα στις δύο μορφές πολιτεύματος δεν επιτρέπει ούτε τη σύναψη σταθερών σχέσεων φιλίας (18). Η συμμαχία με ολιγαρχικά καθεστώτα είναι καταδικασμένη να αποτύχει εξαιτίας της ιδεολογικής διαφοράς και του τρόπου ζωής τον οποίο επιβάλλουν τα πολιτεύματα (ελευθερία - ισηγορία vs δουλεία, επιδίωξη εξουσίας με βία). Έτσι ο Δημοσθένης καταλήγει στο συμπέρασμα ότι συμφέρει οι συμπολίτες του να βρίσκονται σε εμπόλεμη κατάσταση με όλους τους ¨Ελληνες αρκεί να έχουν δημοκρατία παρά να συνάψουν σχέσεις φιλίας με ολιγαρχικούς.
Στις επόμενες παραγράφους 19-20 ο Δημοσθένης εξειδικεύει τη γενικότερη άποψη που υποστήριξε στην περίπτωση που αντιμετωπίζει τη στιγμή αυτή η Αθήνα. Υποστηρίζει δηλαδή ότι η Αθήνα πρέπει να βοηθήσει ώστε να διατηρηθεί το δημοκρατικό πολίτευμα στους πρώην συμμάχους και να σταματήσει η εξάπλωση των ολιγαρχικών πολιτευμάτων στις πόλεις. Κι αυτό γιατί σύντομα τα ολιγαρχικά καθεστώτα θα στραφούν εναντίον της Αθήνας. Κατά τον Δημοσθένη αυτό θα συμβεί καθόσον η Αθήνα αποτελούσε την πηγή της δημοκρατίας και ήταν η μόνη πόλη που μπορούσε να εναντιωθεί στις βλέψεις και τα σχέδια των ολιγαρχικών.
Έτσι ο ρήτορας συνδέει τη διατήρηση του δημοκρατικού καθεστώτος της Αθήνας με τις εξελίξεις στη Ρόδου και θέτει το πρόβλημα ως θέμα ασφάλειας της πόλης. Έτσι παρουσιάζει τον αγώνα υπέρ της Ρόδου σε αγώνα υπέρ της δημοκρατίας με την οποία η Αθήνα έχει ταυτιστεί.
Με το επιχείρημα αυτό ο Δημοσθένης, αν και στην ουσία κινδυνολογεί, θα μπορούσε να έχει πιθανότητες να πείσει τους Αθηναίους, καθώς ξυπνούσε τους φόβους του παρελθόντος. Πιθανώς τους θύμιζε την ήττα στον Πελοποννησιακό πόλεμο και τις συνέπειες που είχε αυτή για την πόλη και για το πολίτευμά της. Από την άλλη μεριά, χρησιμοποιεί την παλιά και συχνά εμφανιζόμενη ρητορική της πόλωσης και του χάσματος ανάμεσα στο δημοκρατικό και το ολιγαρχικό καθεστώς, θέλοντας να τους υπενθυμίσει το ένδοξο παρελθόν τους, όταν στο πλαίσιο της Α' Αθηναϊκής συμμαχίας (βλ. εικόνα), μετά τους Περσικούς πολέμους, εμφανίζονταν ως προστάτες της ελευθερίας των πόλεων. Αν ο Εύβουλος χρησιμοποιεί την κούραση και την απογοήτευση των Αθηναίων από την εξωτερική τους πολιτική κατά τα προηγούμενα χρόνια, ο Δημοσθένης τους καλεί να αντισταθούν στην αδράνεια και να θυμηθούν τη δράση που είχαν αναλάβει παλαιότερα και τις αξίες του λαμπρού τους παρελθόντος.

Φώτης και Βάσω, Β' Λυκείου